Heeft de Europese Unie weer een kans gemist om met één stem te spreken?

Het coronavirus is voor de EU een goede gelegenheid om de rangen te sluiten. Maar de lidstaten raken het niet eens over stimuleringsmaatregelen zoals de “coronabonds”.

“Waar blijft Europa?” Die kreet klonk steeds vaker in de landen die zwaar werden getroffen door het uit China afkomstige coronavirus, dat eerst een gezondheidscrisis veroorzaakte en vervolgens zware economische en financiële gevolgen had. Vooral de Italianen voelden zich in de steek gelaten door de grote Europese instellingen. De EU-burgers verliezen echter vaak uit het oog dat de Unie geen rechtstreekse gezondheidsbevoegdheden heeft, maar op dit domein slechts kan ondersteunen. Ze is dus afhankelijk van de lidstaten. Misschien is het daarom juister om te stellen dat de landen van de Europese Unie de kans hebben laten liggen om zich solidair met elkaar te tonen. En momenteel vinden ze maar moeilijk overeenstemming over economische stimuleringsmaatregelen na een crisis zonder voorgaande. 

Totaal gebrek aan coördinatie tussen de lidstaten

Toen het coronavirus slachtoffers begon te maken en de eerste lockdowns werden afgekondigd, werden de Europese landen in zekere zin aan hun lot overgelaten. Ze namen sterk uiteenlopende en soms tegenstrijdige maatregelen. Toen in België de lockdown al was ingegaan, mikte Nederland aanvankelijk nog op groepsimmuniteit. Het gebrek aan Europese coördinatie is gedeeltelijk toe te schrijven aan het feit dat gezondheid vooral een nationale bevoegdheid is. De Unie stond daardoor machteloos en dat ­wekte vooral in Italië sterke anti-Europese gevoelens op. Nu Europa er al evenmin in slaagt om het eens te worden over de instrumenten om de heropleving te versnellen, wordt de kloof tussen de landen uit het noorden en het zuiden steeds zichtbaarder.

Solidaire coronabonds voor de heropleving … of toch niet?

De Europese noord-zuidkloof is er een tussen landen die beschouwd worden als ijverige en spaarzame mieren aan de ene kant en spilzuchtige en feestvierende krekels aan de andere kant. De gezondheidscrisis heeft de onwil van de noordelijke landen om “nog maar eens” op te draaien voor de anderen nieuw voedsel gegeven. De huidige steen des aanstoots is de uitgifte van Europese obligaties, de zogeheten “coronabonds”. Die zouden de schuld gedeeltelijk spreiden over de EU-landen die de euro hanteren. Een solidariteitsinstrument tussen lidstaten lijkt logisch, maar Duitsland en Nederland, die een lagere schuldenlast torsen, hebben zich er hevig tegen verzet. Waarom zouden zij “Club Med”-landen financieren die het niet zo nauw nemen met een orthodox begrotingsbeleid? Zij vinden dat er grenzen zijn aan de solidariteit.

Welke oplossingen voor het heropstarten van de Europese economie?

Hoewel de Europese Unie op economische en financiële funderingen is gebouwd, geraken de lidstaten het niet eens over deze kwesties. De landen die zich verzetten tegen de coronabonds willen de lidstaten die het nu economisch moeilijk hebben liever met leningen tegemoetkomen. En die moeten natuurlijk worden terugbetaald. Duitsland verwijst bijvoorbeeld naar instrumenten zoals het Europees Stabiliteitsmechanisme (ESM), dat in 2012 werd opgericht in volle eurozonecrisis. Maar dit roept nare herinneringen op bij de Zuid-Europese landen, aangezien de leningen afhankelijk waren van allerlei tegenprestaties en hervormingen. Met andere woorden: de patstelling in de Europese Unie lijkt compleet, met mogelijk zware gevolgen voor de Unie en elk land afzonderlijk. Het uitblijven van een akkoord over het economisch en financieel herstel zou een politiek staartje kunnen krijgen, met toenemend nationalisme, meer populisme en anti-Europese gevoelens in Zuid-Europa en elders.

De mening van de expert: Yves Kazadi – Investment Analyst bij Beobank

Concluderend kan worden gesteld dat het convergentiepunt van deze mutualisering van de corona-schulden de door velen gevraagde verhoging van de rente op de overheidsschuld zou kunnen veroorzaken. In theorie zou dit de rente-afhankelijke sectoren (banken, verzekeringsmaatschappijen) in staat stellen om hun rentabiliteit op te krikken, terwijl ook de spaarders (via hun levensverzekeringen) zouden profiteren van de stijging van de tarieven. Maar aan de andere kant zou de inflatie weer de kop opsteken en zouden bepaalde schulden die tegen een rentevoet van bijna nul zijn uitgegeven, moeilijker om te dragen worden.  Door de verdeelsleutel van het kapitaal over het gewicht van Duitsland te wijzigen, heeft Christine Lagarde, de voorzitster van de ECB, demonen uit het verleden wakker geschud, zoals bleek uit een recente uitspraak van het Duitse constitutionele hof.