Gesprek met Etienne de Callataÿ

Tegen de verwachtingen in ging de start van het nieuwe jaar gepaard met heel wat onrust op de beurs. Kunt u ons uitleggen wat de oorzaak is van die malaise?

Etienne de Callataÿ: “Eerst en vooral vertraagt de Chinese groei. Dat heeft een negatieve invloed op de wereldeconomie. Ook de verrassend lage olieprijzen spelen mee. De prijzen blijven zo laag dat het verontrustend wordt. Banken hebben kapitaal geleend aan oliemaatschappijen en regeringen van exportlanden. Met de daling van de beurskoersen wordt er gevreesd voor faillissementen in de sector van de aardolieprospectie en voor ernstige problemen in de betreffende landen om hun schulden terug te betalen, met nadelige gevolgen voor de schuldeisers. Sommigen hebben gevreesd voor een domino-effect zoals met de bankencrisis in 2008. Maar die vrees is ongegrond."

“We vangen signalen op van een afnemend vertrouwen in de Verenigde Staten. De cijfers van het vierde kwartaal van 2015 waren overigens verre van uitstekend. En dat terwijl het de VS zijn die de wereldwijde groei moesten aanzwengelen. Daardoor duiken er twijfels op over de kwaliteit van de Amerikaanse motor."

Voedt de situatie in Europa die nervositeit?

Etienne de Callataÿ: “Zeker. Europa wordt niet vaak vermeld als reden voor bezorgdheid, maar is in mijn ogen erg belangrijk. De Europese situatie is verontrustend. De economie sputtert, terwijl de omstandigheden gunstig zijn. De olieprijzen hebben een duik genomen, de euro staat weer sterker en de rente is bijzonder laag. En toch blijft de groei beperkt. De politieke situatie gooit natuurlijk olie op het vuur. Er is de interne druk, met de dreiging van een Brexit en de meningsverschillen binnen Midden-Europa. Daarnaast is er ook externe druk, met de asielcrisis. Al die factoren geven uiteraard aanleiding tot bezorgdheid.”

 

Een gezonde vertraging

U sprak over de vertragende Chinese groei. Komt die onverwacht?

Etienne de Callataÿ: “Niet echt. Een groei van 10% per jaar kan niet eeuwig blijven duren. Te snel groeien op te korte tijd is nooit wenselijk. Aan de basis van die stagnerende groei liggen goede redenen. Eerst en vooral loopt de financiële zeepbel stilaan lek. Vergeet niet dat de beurs van Shanghai verdubbeld is in een jaar tijd. Het is altijd beter dat correcties vroeg gebeuren dan te laat. De regering heeft overigens haar economisch beleid omgegooid. Vroeger lag de focus op de zware industrie en de exportsectoren zoals cement en staal. Ondertussen beseft China dat het dringend een evenwicht moet zoeken door in te zetten op het binnenlands verbruik.”

“De recente beslissingen van China zijn zeker niet ongezond. Ik denk dat het slim was om een einde te maken aan de automatische link tussen de yuan en de Amerikaanse dollar. De twee economieën verschillen daarvoor te sterk van elkaar. Ook de drachme aan de Duitse mark koppelen was destijds niet meteen het idee van de eeuw. Natuurlijk weten we nu niet hoe de wisselkoersen zullen evolueren. Maar beter die onzekerheid dan een slechte zekerheid. En nog iets: de dalende grondstofprijzen zijn geen slecht nieuws voor China, als netto-importeur van energie. Ten slotte heeft de regering beslist om sterk in te zetten op een gezonde economie en op de strijd tegen corruptie."

Geeft China desondanks geen aanleiding tot bezorgdheid?

Etienne de Callataÿ: “Naast de politieke repressie kampt China met een torenhoge schuldenlast. Overheidsbedrijven worden te sterk gefinancierd door de overheidsbanken. Veel van die leningen zijn bovendien van slechte kwaliteit. Ook het systeem van shadow banking is verontrustend. Daarnaast is er een vastgoedzeepbel ontstaan, die gecorrigeerd moet worden. Dat zal een traag en moeilijk proces zijn. Maar begin 2016 is de situatie niet ernstiger dan een jaar geleden. We zijn ons alleen meer bewust van de problemen, en de markten reageren daarop.”

 

Stijgende of dalende Amerikaanse koersen?

Is het monetair beleid mee verantwoordelijk voor de onrust?

Etienne de Callataÿ: “In 2015 dacht men dat het monetair beleid van Europa volledig los zou komen van dat van de Verenigde Staten, met de stijging van de Amerikaanse rente. Velen dachten dat de stijging van de afgelopen maand december de eerste in een lange rij zou zijn. Vandaag is men daar voorzichtiger in. In de aanloop naar de verkiezingen is de FED erg voorzichtig, om niet de indruk te geven de verkiezingen te beïnvloeden. Hoe dan ook, als er al een stijging komt, zal ze volgens mij erg beperkt zijn. De Amerikaanse rente zal niet van de ene dag op de andere weer normale proporties aannemen.”

Welke rol is er weggelegd voor de Europese Centrale Bank?

Etienne de Callataÿ: “De ECB heeft het niet makkelijk. Enerzijds hopen de markten dat ze meer zal doen om de groei en de inflatie een duw in de rug te geven, zodat de schulden minder risico inhouden. Anderzijds is de ECB zich bewust van de grenzen van het monetaire beleid dat ze momenteel voert, en van de risico's die nog lagere rentes meebrengen voor banken en verzekeringen. Vandaar die indruk dat er warm en koud geblazen wordt, en die volatiliteit op de financiële markten. Vast staat dat ook de komende kwartalen een renteverhoging niet aan de orde is.”

Gedragen beleggers zich niet enigszins irrationeel?

Etienne de Callataÿ: “Die indruk heb ik wel. Een daling met 20% van de beursindexen op zo’n korte tijd als begin dit jaar, terwijl de vooruitzichten van de beursgenoteerde bedrijven niet bruusk veranderd zijn, dat getuigt niet van veel redelijkheid.”

Is de situatie ernstig volgens u?

Etienne de Callataÿ: “Ik geloof niet dat we dezelfde weg opgaan als in 2008-2009, toen we zogezegd op de rand van de afgrond stonden. De situatie ligt deze keer anders. De oliesector heeft het lastig, maar die heeft niet hetzelfde gewicht als de vastgoedsector, die in moeilijkheden kwam door de hypotheekcrisis van 2008. De banken zijn niet immuun, maar ze staan sterker dan toen. Wel denk ik dat de overheid over meer instrumenten moet kunnen beschikken. Ik heb de indruk dat het economisch beleid een dier is dat op één poot loopt, namelijk het monetair beleid. We moeten het op vier poten leren lopen. Ten eerste het begrotingsbeleid, dat dogmatisch en niet kwalitatief wordt benaderd. Vervolgens moet het structurele beleid versterkt worden om het Europese sociale model te versterken. Ten slotte dienen de verschillende staten hun economisch beleid veel beter te integreren en coördineren. Een voorbeeld daarvan zijn de multinationals, die gebruik maken van die lacune om zo weinig mogelijk belastingen te betalen. In de economie moet de beste aan het langste eind trekken, niet de grootste.”

  

Beknopte cv
Januari 2016

Wie is Etienne de Callataÿ?

Etienne de Callataÿ (Universiteit van Namen en London School of Economics) is gastdocent aan de Universiteit van Namen en plaatsvervangend hoogleraar aan de UCL en de ULB. Hij is voorzitter van de Société Royale d’Economie politique de Belgique en van het onderzoeks- en studiecentrum van de Universiteit van Namen. Hij is lid van de Academische Raad voor Pensioenhervorming. Hij zetelt in de Raad van Bestuur van wetenschappelijke verenigingen, van de sociale onderneming Spullenhulp en van de stichting Be Planet. Van 1999 tot 2015 was hij Chief Economist bij de Bank Degroof. Daarvoor werkte hij bij de Nationale Bank van België (1987-1992) en bij het Internationaal Monetair Fonds (1992-1996). Vervolgens was hij adjunct-kabinetschef van de eerste minister (1996-1999) en kabinetschef van de minister van Financiën (1999).