Fake profielen en artificiële intelligentie: hoe beschermt u zich tegen oplichting?

Fake online profielen evolueren voortdurend, onder andere omwille van technologische doorbraken en artificiële intelligentie. Synthesestemmen, door AI gegenereerde gezichten, deepfakes, … Oplichters putten uit almaar geavanceerdere tools om hun slachtoffers te misleiden. Hoe kunt u deze nieuwe vormen van fraude herkennen en zich ertegen beschermen?

Fraude met fake profielen bestaat al langer, maar AI geeft deze vorm van misbruik wel een nieuwe dimensie. In het verleden baseerden oplichters zich op gestolen foto’s en gekaapte identiteiten. Nu maken geavanceerde algoritmen het mogelijk om ultra-realistische profielen te creëren, maar dan wel met volledig fictieve gezichten, stemmen en videobeelden. Daarnaast steken gesofisticeerde chatbots die geprogrammeerd zijn om geloofwaardig met hun doelwitten te communiceren een handje toe bij de talrijke fraudepogingen op de sociale netwerken en berichtenapps. Doordat deze technieken zo vaak voorkomen, verhoogt het risico op vriendschaps- of datingfraude aanzienlijk.

Wat is vriendschaps- of datingfraude?

Vriendschaps- of datingfraude begint altijd met een online ontmoeting, op een gespecialiseerde website of op de sociale netwerken. Nadat de oplichter u gespot heeft, zal hij u benaderen om uw vertrouwen te winnen. Eerst zal de oplichter de ideale partner, vriend of vertrouwenspersoon lijken, maar na enige tijd zal deze opdringeriger worden. De oplichter vraagt u om persoonlijke informatie, geschenken en vooral geld, meestal om een probleem op te lossen of om een reis naar België te betalen.

Op het eerste gezicht zal dit wellicht vreemd lijken, maar veel mensen die in zo’n situatie terechtkomen, zullen uiteindelijk ingaan op de vragen en verzoeken, omdat ze gerustgesteld worden door de vele contacten (die ook telefonisch kunnen zijn) en doordat ze gevoelens beginnen te koesteren. Het kan zijn dat de oplichter vele kleine verzoeken doet of zelfs dat hij een eerste lening terugbetaalt om het vertrouwen van het slachtoffer te winnen alvorens een grotere som te vragen. Maar uiteindelijk zal de fraudeur met het noorderlicht verdwijnen zodra de fraudeur gekregen heeft wat hij of zij wilde.

Hoe herkent u een vals profiel?

Ondanks de technologische hoogstandjes van AI zijn er nog altijd aanwijzingen die u kunnen helpen bedriegers te ontmaskeren:

• Een (te) aantrekkelijk profiel: de nepprins of -prinses van uw dromen heeft een goedbetaalde job, een mooie foto, is single of weduwe/weduwnaar, ...
• Door AI-gegenereerde foto's: door AI gemaakte foto’s kunnen afwijkingen vertonen, vooral in de details van ogen of schaduwen.
• Fake profielen van beroemdheden: de karige inhoud van het account of licht verschillende spelling van de naam moet een alarmbel doen rinkelen.
• Weinig interactie: een nieuw aangemaakt account met weinig vrienden en verdachte publicaties of activiteiten zou argwaan moeten wekken.
• Opdringerig en onsamenhangend gedrag: nepprofielen proberen vaak snel contact te leggen door opdringerige vragen te stellen of persoonlijke of financiële informatie te vragen.
• Weigering om live te communiceren: oplichters vermijden vaak videogesprekken of live ontmoetingen onder het voorwendsel dat ze technische problemen hebben of in een complexe persoonlijke situatie zitten. Ook al kunnen fraudeurs deepfake inzetten voor een videogesprek, dat is toch lastiger om op het laatste moment op te zetten.

Deze signalen zouden u extra waakzaam moeten maken, vooral als de persoon die u belt in het buitenland zit en/of opdringerig lijkt.

Bescherm uw hart en uw centen

U kunt een aantal voorzorgsmaatregelen treffen om uzelf te beschermen tegen vriendschaps- of datingfraude.

• Accepteer geen vriendschapsverzoeken zonder eerst na te denken. Controleer altijd eerst de authenticiteit van het profiel.
• Doe een omgekeerde zoekopdracht op basis van de profielfoto. Als u meerdere versies van de foto vindt met verschillende namen, heeft u te maken met iemand die oneerlijke bedoelingen heeft. Dit doet u aan de hand van een Google-zoekopdracht op de foto. Zo komt u te weten of de foto afkomstig is uit een beeldbank. Indien u meerdere profielen vindt die dezelfde foto onder verschillende namen gebruiken, gaat het waarschijnlijk om een fraudeur. Kijk ook op sociale netwerken of de foto elders onder een andere identiteit wordt gebruikt.
• Wees op uw hoede voor scenario’s die uw medelijden proberen te wekken.
• Maak nooit geld over in een opwelling.
• Zet meteen een punt achter communicatiepogingen die uitgaan van een beroemdheid, want oplichters gebruiken vaak AI om hyperrealistische foto’s of video’s van beroemdheden te maken.

Zoals Febelfin zegt in zijn sensibiliseringscampagne: als het te mooi is om waar te zijn, is dat omdat het niet waar is.

Bescherm uzelf tegen online oplichting

Om de valkuilen van fake profielen te vermijden, is het essentieel om een aantal reflexen inzake cyber security aan te kweken. De gouden regel is om nooit persoonlijke of bankgegevens te delen met iemand van wie u de identiteit niet met zekerheid kent.

En vergeet niet om dubbele authenticatie te activeren op uw online accounts: het is een extra belemmering van pogingen tot misbruik, zeker als u stemherkenning gebruikt. Canadese onderzoekers zijn er bijvoorbeeld in geslaagd om een spraakauthenticatiesysteem met behulp van AI te omzeilen.

Heeft u zich toch laten vangen?

Het kan zelfs de meest voorzichtige mensen overkomen, dus blijf niet bij de pakken zitten en neem onmiddellijk contact op met de plaatselijke politie. Verzamel zoveel mogelijk bewijs (het online profiel van de oplichter, screenshots van gesprekken en betalingsbewijzen). Dit kan helpen om andere potentiële slachtoffers te beschermen.

Beobank contacteren

Als u vreest dat de oplichter uw bankgegevens heeft, waarschuw dan uw bank om uw rekeningen te blokkeren en frauduleuze transacties te voorkomen. U kunt Beobank Service Center bereiken op het nummer +32 (0) 2 622 20 00 (van maandag tot vrijdag van 8 tot 20 uur en zaterdag van 9 tot 12.30 uur.) Buiten deze uren kunt u Card Stop bellen op het nummer +32 (0)78 170 170 of ons online formulier invullen om uw bankieren op afstand-toegang te blokkeren.