Wat is uw vruchtgebruik waard?

Heeft u het vruchtgebruik of de blote eigendom van een huis of van een terrein? Wat is dat dan waard?

Het meest eenvoudige is de volle eigendom van iets te hebben. Dat maakt het makkelijk om er vrij over te beschikken en de waarde ervan te bepalen.

Anders is het als u die volle eigendom niet heeft. Bijvoorbeeld omdat u alleen de blote eigendom of alleen het vruchtgebruik heeft.

Wie de blote eigenaar is van een zaak heeft die wel in zijn bezit, maar hij mag er de vruchten niet van plukken. Of concreter: hij mag ze niet zelf gebruiken en ze evenmin verhuren om de huur ervan op te strijken.

De vruchtgebruiker heeft de zaak dan weer niet in zijn bezit, maar geniet wel van de vruchten. Dat betekent dat hij in een woning mag wonen zonder er huur voor te betalen of het huis mag verhuren en er de huurinkomsten mag van mag incasseren.

Gekocht of via erfenis

Vruchtgebruiker of blote eigenaar kunt u worden bij de aankoop van een onroerend goed. De verkoper kan beide elementen splitsen.

De meeste splitsingen van blote eigendom en vruchtgebruik ontstaan evenwel door het erven. Wanneer iemand sterft en er zijn geen andere regelingen getroffen, dan gaat de blote eigendom van diens nalatenschap naar de kinderen en het vruchtgebruik naar zijn of haar partner.

Voor de echtgeno(o)te is het vruchtgebruik op de gezinswoning en de huisraad trouwens een reservatair recht. Met andere woorden: het kan hem of haar niet worden ontnomen. Ook niet via een testament. Voor de andere goederen kan dat wel.

Waardering bij successie

Wat is nu de waarde van dit vruchtgebruik en de blote eigendom? Die hangt af van de leeftijd van de verkrijger van het vruchtgebruik. Het genotsrecht geldt immers levenslang. Hoe jonger de betrokkene is, hoe langer hij er gebruik van kan maken en hoe langer de blote eigenaar moet wachten om weer volle eigenaar te worden. Dat laatste is pas het geval als de vruchtgebruiker overlijdt.

Wie de blote eigendom of het vruchtgebruik van iets erft, moet dit aanmelden in de aangifte voor de erfbelasting of successierechten. De fiscus maakt hiervoor gebruik van vaste tabellen.

Waardering bij omzetting

Maar daarmee is de kous niet af. Blote eigenaars en vruchtgebruikers zijn niet verplicht om te blijven samenleven. Daarom heeft de wetgever in de mogelijkheid voorzien dat de blote eigenaar de vruchtgebruiker uitkoopt. De prijs hiervoor kunnen ze vrij overeenkomen. Doen ze dat niet, dan zijn ook hier tabellen voorhanden. Die liggen wel anders dan voor het bepalen van de erfbelasting of de successierechten. Ze worden jaarlijks in het Belgisch Staatsblad gepubliceerd – de laatste keer op 3 juli 2019 – en maken ook een onderscheid tussen een mannelijke en een vrouwelijke vruchtgebruiker. Zo wordt bijvoorbeeld voor een mannelijke vruchtgebruiker van 50 jaar 33,29 procent van de totale waarde genomen en voor een vrouwelijke 35,68 procent. De blote eigendom komt dan uit op respectievelijk 66,71 procent en 64,32 procent van de volle waarde van het betrokken goed.

Voor de berekening van de waarde van het vruchtgebruik zal de langstlevende wel geacht worden minstens 20 jaar ouder te zijn dan het oudste kind uit een vorig huwelijk. Deze kinderen zijn dus beschermd in het geval dat de overledene hertrouwd is met een veel jongere persoon.

De verplichting tot het opheffen van een vruchtgebruik kan alleen voor goederen die niet tot de huisraad behoren en niet de gezinswoning zijn. Voor deze zaken kan de vruchtgebruiker vasthouden aan zijn levenslang genot.